Η Μυθολογία της Μεσοποταμίας είναι η γενική ονομασία που περιλαμβάνει τις μυθολογίες των Σουμερίων, των Ακκάδων, των Ασσυρίων και των Βαβυλωνίων στην ευρύτερη περιοχή μεταξύ των ποταμών Τίγρη κι Ευφράτη, στα σημερινά κράτη του Ιράκ, της Συρίας και της Τουρκίας.
Σουμεριακή μυθολογία
Οι Σουμέριοι είχαν μια πολυθεϊστική θρησκεία με ανθρωπόμορφες θεότητες, οι οποίες εκπροσωπούσαν δυνάμεις ή οντότητες του κόσμου, όπως στη μεταγενέστερηελληνική μυθολογία. Οι θεοί αρχικά δημιούργησαν τους ανθρώπους για να τους υπηρετούν, αλλά τους ελευθέρωσαν όταν έγινε δύσκολο γι' αυτούς να τους ελέγξουν και να τους χειραγωγήσουν.Πολλοί μύθοι των Σουμερίων είναι παρόμοιοι με ιστορίες των υπολοίπων θρησκειών της Μέσης Ανατολής. Για παράδειγμα, οι βιβλικές αναφορές για τη δημιουργία του ανθρώπου και τον κατακλυσμό του Νώε μοιάζουν πάρα πολύ με τους σουμεριακούς μύθους, παρά το γεγονός ότι οι τελευταίοι γράφτηκαν αιώνες νωρίτερα της Παλαιάς Διαθήκης και της Βίβλου. Σουμεριακές θεότητες μοιάζουν χαρακτηριστικά με θεότητες της ακκαδικής και της καναανιτικής μυθολογίας, ενώ κάποιοι μύθοι ή θεότητες μπορούν να παραλληλιστούν με αντίστοιχους της ελληνικής μυθολογίας, όπως η κάθοδος της Ινάννα στον κόσμο των νεκρών με την αρπαγή της Περσεφόνης στον Κάτω Κόσμο.
Θεότητες
Κάθε πόλη του πολιτισμού της Μεσοποταμίας ξεκινούσε από ένα μικρό αστικό κέντρο γύρω από ένα ιερό. Κατά το πέρασμα των αιώνων, οι πόλεις αναπτύσσονταν κι εξελίσσονταν σε πόλεις-κράτη με τείχη και μεγαλύτερα ιερά και ναούς. Το μέγεθος των ναών σταδιακά αυξανόταν κι έτσι δημιουργήθηκαν τα ζιγκουράτ, τεράστιοι ναοί με πολλά επίπεδα που άγγιζαν τον ουρανό. Ίσως από τους ναούς αυτούς να προέρχεται ο εβραϊκός μύθος για τον Πύργο της Βαβέλ.Κάθε ιερό έπαιρνε το όνομά του από μια συγκεκριμένη θεότητα. Με την ανάπτυξη του Σουμεριακού πολιτισμού, οι θεότητες των Σουμερίων αποτέλεσαν ένα πάνθεον συγκεκριμένων θεοτήτων , γνωστό ως Ανουνάκι. (Anu = Ουρανός, Na = Και, Ki = Γη). Έτσι, αντί ο Άνου να αποτελούσε το θεό των ουρανών, "ήταν" ο ουρανός. Οι ναοί των θεών αναπτύσσονταν και σταδιακά αποκτούσαν όλο και μεγαλύτερη σημασία μέσα στις πόλεις, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα σύστημα ιεραρχίας κι ο αρχιερέας να αποκαλείται Εν. Ο θεός των ανέμων λεγόταν Λιλ κι έτσι δημιουργήθηκε ο θεός Ενλίλ: οι θεοί στο εξής αποκτούσαν όλο και περισσότερα ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά.
- Άνου, θεός των ουρανών
- Ενλίλ, θεός των ανέμων και των καταιγίδων
- Ένκι, θεός των υδάτων και της γόνιμης γης
- Νινχουρσάγκ, θεά της γης
- Ασούρ, θεός του ουρανού, κύρια θεότητα των Ασσυρίων
- Νινλίλ, θεότητα της δημιουργίας
- Ινάννα, θεά του έρωτα και του πολέμου
- Μαρδούκ, θεός των Βαβυλωνίων
- Νάννα, θεός της σελήνης
- Ούτου, θεός του ήλιου
- Νινούρτα, θεός των Σουμερίων, αργότερα όλης της Μεσοποταμίας
Κοσμολογία της Μεσοποταμίας
Το σύμπαν αρχικά δηιουργήθηκε όταν η Νάμου, η προσωποποιημένη άβυσσος, γέννησε τους πρωταρχικούς θεούς. Σύμφωνα με τους Βαβυλωνίους, η πρώτη ένωση ήταν μεταξύ της θεότητας Τιαμάτ και του Απσού, από την οποία προήλθαν οι Λαχαμού και Λαχμού, οι φρουροί του ναού της πόλης Ερίντου, που γέννησαν τους Ανσάρ και Κισάρ, ουράνιες στήλες, οι οποίοι θεωρούνται γονείς του Άνου και της Κι, του ουρανού και της γης. Από αυτές τις θεότητες προήλθε και η ονομασία Ανουνάκι, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.Ο Άνου και η Κι γέννησαν τον Ενλίλ, τον αρχηγό του σουμεριακού πάνθεου. Μετά την εκδίωξη του Ενλίλ από τη Ντιλμούν, την οικία των θεών, εξαιτίας του βιασμού τηςΝινλίλ, εκείνη γέννησε το Νάννα, θεό της σελήνης. Ο Νάννα κι η Νινγκάλ γέννησαν την Ινάννα ή Ιστάρ και στον Ούτου ή Σαμάς.
Η Νάμου γέννησε επίσης τον Ένκι, που έλεγχε τις "εξουσίες" και τους "νόμους" του κόσμου, μέχρι που η Ινάννα τους πήρε από την Ερίντου, πόλη του Ένκι, και τους μετέφερε στην πόλη της, την Ουρούκ. Η μεταφορά αυτή μπορεί να αντικατοπτρίζει αρχαία πολιτικά γεγονότα στην περιοχή του Νότιου Ιράκ.
Η Μυθολογία της Μεσοποταμίας καλεί τον αναγνώστη της, στην κατάδυση μέσα σε μια αρχαϊκή φωταγωγία, που στοιχειώνει έως σήμερα το υποσυνείδητο του "σύγχρονου ανθρώπου", για να περιδιαβεί ακόμη, τους δρόμους μιας, κατά κάποιο τρόπο, "αρχαϊκής, σφηνοειδούς Νέας Υόρκης", όπως ήταν στους αρχαίους χρόνους η Βαβυλών, στην οποία, άνθρωποι από πολλά έθνη συνέρρεαν μαζικά, αναζητώντας μια καλύτερη τύχη.
Μύθοι
Το κοσμογονικό-θεογονικό έπος "Ενούμα Έλις" περιγράφει την αρχέγονη προ-κοσμική κατάσταση ως μια συγκεχυμένη μάζα όπου δέσποζαν οι θεοποιημένες μορφές δυο ωκεανών : ο πρώτος ήταν αρσενικός και το όνομα του ήταν Αμπσού (πολύ πιθανές οι συγγένειες με την ελληνική λέξη "άβυσσος"). Αυτός ήταν ο "ωκεανός των γλυκών νερών", όπως χαρακτηρίζεται στις πλάκες που έχουν χαραχθεί σε σφηνοειδή γραφή, που ήρθαν στο φως από τις αλλεπάλληλες αρχαιολογικές ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή της Μεσοποταμίας. Ο δεύτερος ωκεανός ήταν θηλυκός και ονομαζόταν Τιαμάτ. Χαρακτηρίζεται ως ο "ωκεανός των αλμυρών νερών". Ακόμη, η Τιαμάτ προσδιορίζει πέρα από το προηγούμενο και μια γεω-κοσμολογική κατάσταση πολύ κοντά προς το ελληνικό ησιόδειο Χάος. Όταν λοιπόν ο Αμπσού και η Τιαμάτ, ή με άλλα λόγια η Άβυσσος και το Χάος, έσμιξαν ερωτικά τις τρομερές συμπαντικές ενέργειές τους, γεννήθηκαν οι πρώτοι θεοί που κοσμούν το Βαβυλωνιακό πάνθεον, οι οποίοι αργότερα -ένα σταθερό θέμα που συναντάμε σε πολλές μυθολογίες- θα συγκρούονταν με τους θεούς που σηματοδοτούσαν την προτέρα συμπαντική εξουσία.
Πρώτα γεννήθηκε ο Ανού, ο θεός του Ουρανού, ή ο Ουρανός ως τέτοιος, θα μπορούσαμε να πούμε εδώ. Ο Ανού που εκφράζει την απαρχή μιας γενεαλογίας θεών που θα εδραιώνονταν στην εξουσία όπως οι Ολύμπιοι θεοί στην Ελληνική Μυθολογία, ήταν γιος του Ανσάρ και της Κισιάρ οι οποίοι γεννήθηκαν από τους Λαχμού και Λαχαμού, που σχετίζονται με τα ποτάμια και την θάλασσα και έλκουν την καταγωγή τους απ' ευθείας από την πρώτη ένωση του αρχέγονου ζεύγους Αμπσού και Τιαμάτ. Ο Ανού, λοιπόν, ο θεός του ουρανού ήταν ο πρωτότοκος θεός της νέας δυναστείας και ο ίδιος εγέννησε "κατ' εικόνα" του τον θεό Νουντιμμούντ ή αλλιώς Έα και Έα-Ωάννες, θεό της γης και των νερών, και ακόμη, της σοφίας και της γνώσης των ουρανίων και των γηίνων πραγμάτων. Ο Έα, καλείται επίσης στην σουμεριακή γλώσσα και ως Ενκί.
Όπως μας πληροφορούν οι πλάκες που είναι χαραγμένες σε σφηνοειδή γραφή, η παρουσία των νέων θεών υπήρξε άκρως ενοχλητική για τους παλαιούς, οι οποίοι αποφάσισαν την εξολόθρευση των πρώτων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου