Μύθος, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική έννοια της λέξης, σημαίνει Λόγος, Ομιλία, Διηγήση και με το πέρασμα του χρόνου απόκτησε ένα ευρύτερο φάσμα σημασιών. Στο τέλος καταλήγει να σημαίνει την πλαστή διήγηση, δημιούργημα της φαντασίας, ανίληψη που κυριαρχεί και σήμερα στον πολύ κόσμο.
Ομως, ας έχουμε υπόψη την αρχική έννοια: Δηλ. ότι ο Μύθος είναι ένας Λόγος, μια Διήγηση που μεταδίδεται από στόμα σε στόμα. Το αν οι Μύθοι περιέχουν αλήθειες ή είναι πλάσματα της φαντασίας των δημιουργών τους θα το εξετάσουμε παρακάτω.Μύθους συναντούμε σε όλους τους λαούς της γης. Φαίνεται ότι αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Η μυθική ιστορία συνήθως είναι μία ιερή ιστορία, που διαδραματίζεται σε ένα χωρό-χρονο πέραν της κοινής ανθρώπινης εμπειρίας. Η Μυθολογία είναι το σύνολο των μύθων που ανήκουν σε μία συγκεκριμένη παράδοση ενός λαού (Θρησκευτική, ηρωική κ.λπ). Ακόμα σημαίνει την επιστήμη της μελέτης των μύθων.
ΕΙΔΗ ΜΥΘΩΝ
Μέσα στο απέραντο πεδίο των μύθων σε παγκόσμιο επίπεδο περιληπτικά μπορούμε να πούμε ότι συναντούμε τα εξής είδη:
Κοσμογονικοί-Κοσμολογικοί Μύθοι
Είναι οι μύθοι που αναφέρονται στη Δημιουργία και τη φύση του κόσμου. Σχεδόν κάθε λαός έχει στην παράδοσή του τέτοιους μύθους. Βαβυλώνιοι και Ιράνιοι, Ινδοί και Νοτιο- αμερικάνικοι λαοί έχουν πολύ σημαντικές τέτοιες μυθικές αφηγήσεις - Κοσμογονίες. Η Αιγυπτιακή και η αρχαία ελληνική είναι από τις πιο γνωστές, καθώς και αυτή της Βίβλου, που απ' ότι φαίνεται είναι αντίγραφο από παλιότερες Κοσμογονίες. Οσον αφορά την Κοσμολογία, δηλ. τη συναντούμε παράλληλα με την Κοσμογονία σε όλους τους λαούς και συνήθως στα πλαίσια της Θεογονίας.
Εσχατολογικοί Μύθοι
Βρίσκονται στο αντίθετο άκρο από τους κοσμογονικούς μύθους. Αναφέρονται στο τέλος του κόσμου, ο οποίος σύμφωνα με την παγκόσμια μυθολογία, όπως είχε μία αρχή θα έχει και ένα τέλος. Είναι πολύ γνωστοί αρκετοί μύθοι που μιλούν για το τέλος του κόσμου από φωτιά ή από κατακλυσμό ή σε μια τελική μάχη. Ας θυμηθούμε την περίφημη " ημέρα του Ρακναρόκ ", την ημέρα της τελικής μάχης των θεών με τους προαιώνιους εχθρούς τους, τους γίγαντες στη Γερμανική μυθολογία, η οποία ενέπνευσε τον Βάγκνερ.
Ταυτόχρονα όμως υπάρχει και η αντίληψη για ένα νέο κόσμο, που θ' αναδυθεί μετά το τέλος του παλιού κόσμου. Οι μεσσιανικοί και χιλιαστικοί μύθοι πραγματεύονται αυτό το θέμα και τους συναντούμε και μέσα στα πλαίσια του χριστιανισμού.
Θεογονικοί Μύθοι
Αυτοί οι μύθοι αναφέρονται στην καταγωγή των θεών, τους αγώνες και τις διαδοχές μεταξύ τους. Η Θεογονία του Ησιόδου είναι ένα κοντινό παράδειγμα σε μάς, αλλά υπάρχουν Θεογονίες με περίπλοκα γενεαλογικά δέντρα για όλες τις θεότητες των διαφόρων πάνθεων.
Μύθοι πολιτιστικών ηρώων και σωτηριολογικοί
Είναι οι μύθοι που αναφέρονται σε πρώτους "ευρέτες", οι οποίοι φέρνουν στους ανθρώπους τα μέσα για ν' αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής. Βοηθούν την ανθρώπινη δημιουργία και την ολοκλήρωση του κόσμου. Ο Προμηθέας, με την προσφορά της φωτιάς στον άνθρωπο, είναι ένας από τους πρωταγωνιστές αυτών των μύθων.
Μύθοι χρόνου και αιωνιότητας
Η παρατήρηση του ουρανού, η κίνηση των ουρανίων σωμάτων και η σχέση του κοσμικού χρόνους με το γήινο χρόνο είναι το θέμα αυτών των μύθων. Πραγματεύονται ακόμη την ηλικία του κόσμου και τη διαδοχή των διάφορων κόσμων. Η Ινδία, με τις χρονολογίες των Βραχμάνων κατέχει τα πρωτεία της χρονολόγησης, αλλά και άλλοι λαοί αναφέρονται στους προηγούμενους και τους μελλοντικούς κόσμους.
Μύθοι πρόνοιας και πεπρωμένου
Η Μοίρα και η Ανάγκη είναι ανώτερες και από τους θεούς; Ο άνθρωπος τι μπορεί να γνωρίζει για τη μοίρα του; Επηρεάζεται από τα άστρα; Η Θεία πρόνοια μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο; Σε όλα αυτά και παρόμοια ερωτήματα απαντούν αυτοί οι μύθοι.
Μύθοι ανανέωσης και αναγέννησης
Αντίθετα με τη σημερινή δική μας πίστη στο γραμμικό χρόνο, ο κυκλικός χρόνο επικρατεί σ' αυτούς τους μύθους και στο μύθο γενικά. Τα πάντα στο σύμπαν αναγεννούνται και ανανεώνονται κυκλικά. Οι εποχές είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ολοι οι πολιτισμοί βασίζονται στην επανάληψη των κύκλων.
Μύθοι που αναφέρονται σε Ιδρυτές Θρησκειών (και ασκητές- αγίους)
Ο μύθος είναι αναπόσπαστο στοιχείο μέσα στη ζωή των Ιδρυτών των διάφορων θρησκειών. Ακόμη και στους πολύ κοντινούς σε μάς, όπως ο Χριστός, ο Βούδας, ο Μωάμεθ το μυθικό στοιχείο επικρατεί σε μεγάλο βαθμό στα γεγονότα της καταγωγής, της γέννησης, της ζωής και του θανάτου τους. Το ίδιο συναντούμε το μύθο στους βίους αγίων και ασκητών.
Μύθοι Βασιλιάδων
Οι μεγάλοι βασιλιάδες της ιστορίας παρόμοια με τους εκπολιτιστές ήρωες είναι το επίκεντρο κύκλων με μύθους. Μύθοι προέλευσης δυναστειών, γενεαλογίες και ηρωικά κατορθώματα περιλαμβάνονται σε κύκλους μύθων με θέμα βασιλιάδες. Βέβαια και η αντίληψη για τη βασιλεία -αντίθετα με σήμερα- ήταν διαφορετική στις παραδοσιακές κοινωνίες που διατήρησαν τέτοιους μύθους.
Αιτιολογικοί Μύθοι (Αίτια)
Πάρα πολλά φαινόμενα φυσικά ακόμη και κοινωνικά περιβάλλουν τον άνθρωπο και οι αιτιολογικοί μύθοι αναφέρονται στην αιτία, την αρχή, το ξεκίνημα ή την εξήγησή τους. Αμέτρητοι τέτοιοι μύθοι βρίσκονται εγκατεσπαρμένοι ανάμεσα στους λαούς όλου του κόσμου. Ακόμη, αυτοί οι μύθοι αναφέρονται στο πώς ξεκίνησαν πολλά λατρευτικά έθιμα.
Ιστορικοί Μύθοι
Είναι οι μύθοι που αναφέρονται στην ανθρώπινη ιστορία. Βρίσκουμε σ' αυτούς κύριο περιεχόμενο πολέμους και εκστρατείες, που έγιναν σε πανάρχαιους χρόνους. Το ιστορικό στοιχείο μέσα σ' αυτούς τους μύθους είναι σίγουρο, αν και δύσκολο ν' αποδειχθεί. Ο Τρωικός πόλεμος είναι μία τέτοια περίπτωση. Ολοι οι άνθρωποι πίστευαν ότι τα έπη του Ομήρου ήταν απλά και μόνο φανταστική μυθική ποίηση, μέχρι που οι αρχαιολογικές ανασκαφές στην Ελλάδα και την Τροία απέδειξαν την ύπαρξη του Ομηρικού κόσμου.
Ενα τμήμα των ιστορικών μύθων αποτελούν οι Ιδρυτικοί Μύθοι. Σ' αυτούς αναφέρονται οι "οικιστές" των διάφορων πόλεων. Αυτοί δηλ. που κάποτε ίδρυσαν μια πόλη. Κάθε πόλη ιδιαίτερα στην Ελλάδα είχε τον ιδρυτικό μύθο της και το μυθικό κτίστη, οικιστή-ήρωά της.
Ολα αυτά τα είδη μύθων επικρατούν μέσα στις παραδόσεις όλων των λαών του κόσμου. Θα μπορούσε κανείς ν' αναφέρει και άλλα είδη και τυπολογίες, όμως αυτά είναι τα βασικότερα.
Ακόμη, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι πλάι στο μύθο βαδίζουν και διάφορες αλληγορίες, παραβολές, θρύλοι και παραμύθια. " Η αλληγορία (από το άλλο και αγορεύω, ομιλία που υπονοεί κάτι άλλο από αυτό που λέγεται) υποδηλώνει μια ευρύτερη χρήση ενός παραπλανητικού και έμμεσου (πλάγιου) τρόπου έκφρασης. (Στην αρχαία ελληνική όμως ο όρος αλληγορία δε χρησιμοποιόταν. Η ιδέα της κρυμμένης, υπολανθάνουσας σημαίας ή έννοιας αποδιδόταν με τη λέξη υπόνοια και ο όρος αυτός χρησιμοποιείται από την αλληγορικη ερμηνεία του Ομήρου.)
Η παραβολή (από το παρά και βάλλω, θέτω πλάι) υποδηλώνει μία παράθεση που συγκρίνει και αντιπαραθέτει αυτή την ιστορία με εκείνη την ιδέα." Συνήθως έχει διδακτικό, ηθικό χαρακτήρα.
Οι θρύλοι είναι αφηγήσεις που προσαρμόζουν μυθικά και φανταστικά στοιχεία στις περιπέτειες ενός ιστορικού προσώπου. Για πολλά σημαντικά ιστορικά πρόσωπα -κυρίως πολεμιστές- μετά το θάνατό τους εξυφαίνονται πάρα πολλοί θρύλοι στα μέρη που πέρασαν και έκαμαν κατορθώματα και μάχες.
Τα παραμύθια, ένα άλλο παγκόσμιο φαινόμενο, είναι ένας τρόπος προσαρμογής των μύθων για την παιδική συνείδηση. " Τι είναι ένα παραμυθι; Δεν είναι ένα ψέμα που αντιλέγει στην αλήθεια, αλλά μία αλήθεια, μια ψυχολογική πραγματικότητα, που μέσα από σύμβολα και αλληγορίες προσαρμόζεται στο συνειδησιακό επίπεδο του παιδιού.
Ομως, ας έχουμε υπόψη την αρχική έννοια: Δηλ. ότι ο Μύθος είναι ένας Λόγος, μια Διήγηση που μεταδίδεται από στόμα σε στόμα. Το αν οι Μύθοι περιέχουν αλήθειες ή είναι πλάσματα της φαντασίας των δημιουργών τους θα το εξετάσουμε παρακάτω.Μύθους συναντούμε σε όλους τους λαούς της γης. Φαίνεται ότι αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Η μυθική ιστορία συνήθως είναι μία ιερή ιστορία, που διαδραματίζεται σε ένα χωρό-χρονο πέραν της κοινής ανθρώπινης εμπειρίας. Η Μυθολογία είναι το σύνολο των μύθων που ανήκουν σε μία συγκεκριμένη παράδοση ενός λαού (Θρησκευτική, ηρωική κ.λπ). Ακόμα σημαίνει την επιστήμη της μελέτης των μύθων.
ΕΙΔΗ ΜΥΘΩΝ
Μέσα στο απέραντο πεδίο των μύθων σε παγκόσμιο επίπεδο περιληπτικά μπορούμε να πούμε ότι συναντούμε τα εξής είδη:
Κοσμογονικοί-Κοσμολογικοί Μύθοι
Είναι οι μύθοι που αναφέρονται στη Δημιουργία και τη φύση του κόσμου. Σχεδόν κάθε λαός έχει στην παράδοσή του τέτοιους μύθους. Βαβυλώνιοι και Ιράνιοι, Ινδοί και Νοτιο- αμερικάνικοι λαοί έχουν πολύ σημαντικές τέτοιες μυθικές αφηγήσεις - Κοσμογονίες. Η Αιγυπτιακή και η αρχαία ελληνική είναι από τις πιο γνωστές, καθώς και αυτή της Βίβλου, που απ' ότι φαίνεται είναι αντίγραφο από παλιότερες Κοσμογονίες. Οσον αφορά την Κοσμολογία, δηλ. τη συναντούμε παράλληλα με την Κοσμογονία σε όλους τους λαούς και συνήθως στα πλαίσια της Θεογονίας.
Εσχατολογικοί Μύθοι
Βρίσκονται στο αντίθετο άκρο από τους κοσμογονικούς μύθους. Αναφέρονται στο τέλος του κόσμου, ο οποίος σύμφωνα με την παγκόσμια μυθολογία, όπως είχε μία αρχή θα έχει και ένα τέλος. Είναι πολύ γνωστοί αρκετοί μύθοι που μιλούν για το τέλος του κόσμου από φωτιά ή από κατακλυσμό ή σε μια τελική μάχη. Ας θυμηθούμε την περίφημη " ημέρα του Ρακναρόκ ", την ημέρα της τελικής μάχης των θεών με τους προαιώνιους εχθρούς τους, τους γίγαντες στη Γερμανική μυθολογία, η οποία ενέπνευσε τον Βάγκνερ.
Ταυτόχρονα όμως υπάρχει και η αντίληψη για ένα νέο κόσμο, που θ' αναδυθεί μετά το τέλος του παλιού κόσμου. Οι μεσσιανικοί και χιλιαστικοί μύθοι πραγματεύονται αυτό το θέμα και τους συναντούμε και μέσα στα πλαίσια του χριστιανισμού.
Θεογονικοί Μύθοι
Αυτοί οι μύθοι αναφέρονται στην καταγωγή των θεών, τους αγώνες και τις διαδοχές μεταξύ τους. Η Θεογονία του Ησιόδου είναι ένα κοντινό παράδειγμα σε μάς, αλλά υπάρχουν Θεογονίες με περίπλοκα γενεαλογικά δέντρα για όλες τις θεότητες των διαφόρων πάνθεων.
Μύθοι πολιτιστικών ηρώων και σωτηριολογικοί
Είναι οι μύθοι που αναφέρονται σε πρώτους "ευρέτες", οι οποίοι φέρνουν στους ανθρώπους τα μέσα για ν' αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής. Βοηθούν την ανθρώπινη δημιουργία και την ολοκλήρωση του κόσμου. Ο Προμηθέας, με την προσφορά της φωτιάς στον άνθρωπο, είναι ένας από τους πρωταγωνιστές αυτών των μύθων.
Μύθοι χρόνου και αιωνιότητας
Η παρατήρηση του ουρανού, η κίνηση των ουρανίων σωμάτων και η σχέση του κοσμικού χρόνους με το γήινο χρόνο είναι το θέμα αυτών των μύθων. Πραγματεύονται ακόμη την ηλικία του κόσμου και τη διαδοχή των διάφορων κόσμων. Η Ινδία, με τις χρονολογίες των Βραχμάνων κατέχει τα πρωτεία της χρονολόγησης, αλλά και άλλοι λαοί αναφέρονται στους προηγούμενους και τους μελλοντικούς κόσμους.
Μύθοι πρόνοιας και πεπρωμένου
Η Μοίρα και η Ανάγκη είναι ανώτερες και από τους θεούς; Ο άνθρωπος τι μπορεί να γνωρίζει για τη μοίρα του; Επηρεάζεται από τα άστρα; Η Θεία πρόνοια μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο; Σε όλα αυτά και παρόμοια ερωτήματα απαντούν αυτοί οι μύθοι.
Μύθοι ανανέωσης και αναγέννησης
Αντίθετα με τη σημερινή δική μας πίστη στο γραμμικό χρόνο, ο κυκλικός χρόνο επικρατεί σ' αυτούς τους μύθους και στο μύθο γενικά. Τα πάντα στο σύμπαν αναγεννούνται και ανανεώνονται κυκλικά. Οι εποχές είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ολοι οι πολιτισμοί βασίζονται στην επανάληψη των κύκλων.
Μύθοι που αναφέρονται σε Ιδρυτές Θρησκειών (και ασκητές- αγίους)
Ο μύθος είναι αναπόσπαστο στοιχείο μέσα στη ζωή των Ιδρυτών των διάφορων θρησκειών. Ακόμη και στους πολύ κοντινούς σε μάς, όπως ο Χριστός, ο Βούδας, ο Μωάμεθ το μυθικό στοιχείο επικρατεί σε μεγάλο βαθμό στα γεγονότα της καταγωγής, της γέννησης, της ζωής και του θανάτου τους. Το ίδιο συναντούμε το μύθο στους βίους αγίων και ασκητών.
Μύθοι Βασιλιάδων
Οι μεγάλοι βασιλιάδες της ιστορίας παρόμοια με τους εκπολιτιστές ήρωες είναι το επίκεντρο κύκλων με μύθους. Μύθοι προέλευσης δυναστειών, γενεαλογίες και ηρωικά κατορθώματα περιλαμβάνονται σε κύκλους μύθων με θέμα βασιλιάδες. Βέβαια και η αντίληψη για τη βασιλεία -αντίθετα με σήμερα- ήταν διαφορετική στις παραδοσιακές κοινωνίες που διατήρησαν τέτοιους μύθους.
Αιτιολογικοί Μύθοι (Αίτια)
Πάρα πολλά φαινόμενα φυσικά ακόμη και κοινωνικά περιβάλλουν τον άνθρωπο και οι αιτιολογικοί μύθοι αναφέρονται στην αιτία, την αρχή, το ξεκίνημα ή την εξήγησή τους. Αμέτρητοι τέτοιοι μύθοι βρίσκονται εγκατεσπαρμένοι ανάμεσα στους λαούς όλου του κόσμου. Ακόμη, αυτοί οι μύθοι αναφέρονται στο πώς ξεκίνησαν πολλά λατρευτικά έθιμα.
Ιστορικοί Μύθοι
Είναι οι μύθοι που αναφέρονται στην ανθρώπινη ιστορία. Βρίσκουμε σ' αυτούς κύριο περιεχόμενο πολέμους και εκστρατείες, που έγιναν σε πανάρχαιους χρόνους. Το ιστορικό στοιχείο μέσα σ' αυτούς τους μύθους είναι σίγουρο, αν και δύσκολο ν' αποδειχθεί. Ο Τρωικός πόλεμος είναι μία τέτοια περίπτωση. Ολοι οι άνθρωποι πίστευαν ότι τα έπη του Ομήρου ήταν απλά και μόνο φανταστική μυθική ποίηση, μέχρι που οι αρχαιολογικές ανασκαφές στην Ελλάδα και την Τροία απέδειξαν την ύπαρξη του Ομηρικού κόσμου.
Ενα τμήμα των ιστορικών μύθων αποτελούν οι Ιδρυτικοί Μύθοι. Σ' αυτούς αναφέρονται οι "οικιστές" των διάφορων πόλεων. Αυτοί δηλ. που κάποτε ίδρυσαν μια πόλη. Κάθε πόλη ιδιαίτερα στην Ελλάδα είχε τον ιδρυτικό μύθο της και το μυθικό κτίστη, οικιστή-ήρωά της.
Ολα αυτά τα είδη μύθων επικρατούν μέσα στις παραδόσεις όλων των λαών του κόσμου. Θα μπορούσε κανείς ν' αναφέρει και άλλα είδη και τυπολογίες, όμως αυτά είναι τα βασικότερα.
Ακόμη, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι πλάι στο μύθο βαδίζουν και διάφορες αλληγορίες, παραβολές, θρύλοι και παραμύθια. " Η αλληγορία (από το άλλο και αγορεύω, ομιλία που υπονοεί κάτι άλλο από αυτό που λέγεται) υποδηλώνει μια ευρύτερη χρήση ενός παραπλανητικού και έμμεσου (πλάγιου) τρόπου έκφρασης. (Στην αρχαία ελληνική όμως ο όρος αλληγορία δε χρησιμοποιόταν. Η ιδέα της κρυμμένης, υπολανθάνουσας σημαίας ή έννοιας αποδιδόταν με τη λέξη υπόνοια και ο όρος αυτός χρησιμοποιείται από την αλληγορικη ερμηνεία του Ομήρου.)
Η παραβολή (από το παρά και βάλλω, θέτω πλάι) υποδηλώνει μία παράθεση που συγκρίνει και αντιπαραθέτει αυτή την ιστορία με εκείνη την ιδέα." Συνήθως έχει διδακτικό, ηθικό χαρακτήρα.
Οι θρύλοι είναι αφηγήσεις που προσαρμόζουν μυθικά και φανταστικά στοιχεία στις περιπέτειες ενός ιστορικού προσώπου. Για πολλά σημαντικά ιστορικά πρόσωπα -κυρίως πολεμιστές- μετά το θάνατό τους εξυφαίνονται πάρα πολλοί θρύλοι στα μέρη που πέρασαν και έκαμαν κατορθώματα και μάχες.
Τα παραμύθια, ένα άλλο παγκόσμιο φαινόμενο, είναι ένας τρόπος προσαρμογής των μύθων για την παιδική συνείδηση. " Τι είναι ένα παραμυθι; Δεν είναι ένα ψέμα που αντιλέγει στην αλήθεια, αλλά μία αλήθεια, μια ψυχολογική πραγματικότητα, που μέσα από σύμβολα και αλληγορίες προσαρμόζεται στο συνειδησιακό επίπεδο του παιδιού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου